اِسقاط کافه خیارات اصطلاحی است در حقوق قراردادها که اصولاً در جهت قوام و ثبات قرارداد به کار می‌رود . با ورود این اصطلاح به قرارداد امکان بر هم زدن یک‌جانبه آن از بین می‌رود . اِسقاط خیارات می‌تواند ضمن عقد اصلی یا پس از آن صورت گیرد، چنان‌که ماده ۴۴۸ قانون مدنی ایران در این باره مقرر می‌دارد: « سقوط تمام یا بعضی از خیارات را می‌توان در ضمن عقد شرط نمود ». "اِسقاط" مصدر باب اِفعال از ریشهٔ «س ق ط» به معنای افکندن، انداختن و از ارزش انداختن است. در اصطلاح حقوقی به از اعتبار انداختن حقی اعم از مالی یا غیرمالی اِسقاط می‌گویند. "کافه" (با ف مشدد) به معنی "همه" است. "خیار" هم به معنای حق برهم زدن یک‌جانبه قرارداد است
اسقاط :
به معنی ساقط شدن است . بنابراین، اگر فردی ذیل این واژه را امضا کند، امکان برگشت از نظر خود را ندارد.
کافه (تشدید روی ف ) :
به معنی کلیه و تمام چیزهایی است که در این جمله قرار دارد.
خیارات:
در اصطلاح حقوقی خیار (اختیار) به معنی داشتن حق دو طرف معامله کننده در بر هم زدن معامله است. البته این حق برای شرایط خاص است مثل عیب و ایراد در کالا.
ولو:
یعنی هرچند . با این کلمه استثنا از بین می رود بصورتی که این دستورالعمل هیچ استثنایی را شامل نمی شود.
خیار:
مفرد کلمه خیارات است.
خیار غبن:
یکی از خیارات است که در ماده ۳۹۶ قانون مدنی ذکر شده است: «اختیار فسخ معامله برای کسی که دچار غبن فاحش شده‌است.» به این معنی که اگر خریدار ببیند که در اثر انجام این معامله متضرر شده و این ضرر فاحش است، بر اساس قانون امکان فسخ آن قرارداد را دارد. مانند موردی که یک شخص خانه خود را بسیار ارزان فروخته باشد.
توضیح کامل اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش
بنابراین عبارت «اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش» به این معناست که متعاملین یعنی دو طرف قرارداد، هیچ گونه اختیاری برای بر هم زدن معامله حتی اگر ضرر فاحشی به آنها برسد، ندارند.
قبل از معامله این مطلب را بخوانید
شاهرخ صالحی کرهرودی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی
در تمامی قولنامه‌ها، مبایعه‌نامه‌ها و قراردادهای چاپی که در دفاتر مشاور املاک تنظیم می‌شود، بندی گنجانده شده مبنی بر «اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش»، جمله‌ای حقوقی که بیشتر کلماتش عربی است و البته طرفین معامله به‌طور معمول توجهی به این بند ندارند و قرارداد را امضا می‌کنند. اما به واقع «خیارات» چیست و «اسقاط کافه» آن یعنی چه؟
اسقاط خیارات چیست؟
برخی از قراردادها مانند عقد بیع (خرید و فروش)، اجاره، صلح و نکاح از جمله عقودی هستند که پس از آن طرفین حق برهم زدن آن را ندارند مگر به‌واسطه یک دلیل قانونی یا اختیاری که در قرارداد برای فسخ معامله به آنها داده شده است. به این اختیار فسخ معامله که برخی از آنها توسط قانون به طرفین معامله داده شده یا در ضمن قرارداد به نفع طرفین شرط شده، در اصطلاح حقوقی، «خیار» می‌گویند.
به عبارت دیگر، در قراردادهایی که نام‌برده شد، اصل بر این است که وقتی قراردادی منعقد می‌شود، طرفین به آن ملتزم بوده و در هیچ‌شرایطی آن را زیرپا نگذارند، مگر اینکه صاحب حق فسخ، یا همان «خیار» باشند. به جمع انواع خیار، «خیارات» گفته می‌شود.
حالا وقتی صحبت از اسقاط کافه خیارات می‌شود، باید دید معنای جمله به طور کلی چه می‌شود؟ اسقاط یعنی ساقط کردن و از بین بردن؛ کافَه هم یعنی همه و تمام؛ خیارات هم که یعنی اختیار فسخی که در معاملات قطعی شده، برای ما وجود دارد. بنابراین ما با امضای بند «اسقاط کافه خیارات» تمام اختیارات فسخی را که قانون یا توافق برای ما در معاملات گذاشته‌اند، از بین می‌بریم و ملتزم می‌شویم که تحت هیچ شرایطی قرارداد را فسخ نکنیم.
حالا که معنای جمله «اسقاط کافه خیارات» مشخص شد، باید دید انواع «خیارات» و به‌خصوص «خیار غبن فاحش» چیست که در قراردادها بر اسقاط آن تاکید می‌شود.
انواع خیارات قانونی
درخصوص معاملات، به‌خصوص عقد بیع (خرید و فروش) یا اجاره که در آن قراردادهای کتبی بین طرفین نوشته و امضا می‌شود، چند «خیار» وجود دارد که در قانون مدنی به‌طور صریح به آنها اشاره شده است.
اولین خیار، خیار مجلس است. یعنی تا زمانی که طرفین در بنگاه یا محل توافق حضور دارند، حق دارند از معامله پشیمان شده و از آن رجوع کنند. دومین خیار، که فقط مربوط به خرید و فروش حیوانات است، به «خیار حیوان» معروف است و براساس آن، خریدار حیوان می‌تواند ظرف سه روز از خرید خود پشیمان شده و حیوان را به فروشنده پس بدهد و پول پرداختی را بگیرد.
سومین خیار، «خیار شرط» است. این نوع خیار اغلب در متن قرارداد ذکر می‌شود و به یکی از طرفین، یا هر دو یا شخص ثالثی اجازه می‌دهد تا ظرف مدت مشخصی از معامله رجوع کرده و معامله را برهم بزند. در معاملات مسکن یا خرید پوشاک، عرف بر این است که تا ۲۴ ساعت به خریدار این حق داده می‌شود تا از خرید منصرف شده و با رجوع به فروشنده، پول پرداختی را پس بگیرد.
چهارمین خیار، «خیار تاخیر ثمن» است و اگر ظرف سه روز در معاملات نقدی، خریدار ثمن یا همان ما به ازای معامله را پرداخت نکند، در این صورت فروشنده می‌تواند از معامله پشیمان شده و از تحویل کالا به خریدار امتناع کند. پنجمین خیار، «خیار رویت و تخلف وصف» است و اگر کالایی که فروشنده نشان داده با کالایی که به خریدار تحویل داده، متفاوت باشد، در این صورت، مشتری می‌تواند به این نوع از خیار استناد کند و معامله را فسخ کند.
«خیار تخلف از شرط»، پنجمین مورد از خیارات است که در قانون به آن اشاره شده و براساس آن اگر در قرارداد شرط انجام کاری قید شده باشد، برای مثال، اجاره‌دهنده تعهد کرده خانه را رنگ‌آمیزی سپس به مستاجر تحویل دهد، اما از این کار امتناع می‌کند، در این صورت، مستاجر به دلیل تخلف موجر از شرطی که باید انجام می‌داده، می‌تواند اجاره را فسخ کند.
«خیار تدلیس» یا به عبارت ساده‌تر «بزک کردن فریبنده» نوع دیگری از خیارات است. برای مثال اگر فردی خودرویی را به حساب اینکه کم‌کارکرده است، خریداری کند و بعد مشخص شود که فروشنده با دستکاری کیلومترشمار، خریدار را فریب داده، در این صورت خریدار می‌تواند به خیار تدلیس اشاره کند و معامله را برهم بزند.
اما مهم‌ترین خیارات، «خیار عیب» و «خیار غبن» است. اگر کالا یا منزل خریداری شده دارای عیب بزرگی باشد که هنگام معامله خریدار از آن بی‌اطلاع بوده یا قیمت معامله به گونه‌ای باشد که خریدار یا فروشنده «ضرر فاحشی» کنند، در این صورت می‌توانند با استناد به این خیارات عقد را به‌هم بزنند.
باید توجه کرد که وقتی طرفین معامله پای قراردادی را امضا می‌کنند که در یکی از بندهای آن نوشته شده است، «اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش» یعنی از همه این مواردی که گفتیم گذشت می‌کنند و حتی اگر ضرر و اختلاف قیمت واضحی هم در معامله کشف شود، دیگر حق برهم زدن معامله را ندارند؛ باید با آگاهی پای قرارداد را امضا کرد.
نویسنده کبری توکلی
اسقاط کافه خیارات
شاید با این سه کلمه در قولنامه‌های بنگاه‌های معاملاتی بسیار روبه‌رو شده‌اید و بدون آنکه به معنای آن توجه کنید آن را امضا کرده‌اید، به همین دلیل بهتر آن دیدم که با تعریف این کلمات بیشتر آشنا شویم تا بدانیم چه حق‌هایی را از خود سلب می‌کنیم بدون اینکه حتی بدانیم حقی بوده است.
اسقاط یعنی ساقط کردن، از بین بردن؛ کافه یعنی همه، تمام؛ خیارات یعنی اختیار فسخی که در معاملات قطعی شده، برای ما وجود دارد. پس ما با امضای بند «اسقاط کافه خیارات» تمام اختیارات فسخی را که قانون و شرع برای ما در معاملات نهادند، ساقط می‌کنیم.
حال این اختیارات شامل ۱۰ نوع اختیار فسخ است که در قانون با عنوان خیارات بیان شده که در هر شماره انواع آن را ذکر کرده و علاوه بر آن مقایسه‌ای خواهیم کرد با این مورد که آیا در خریدوفروش الکترونیکی هم قابل اعمال هستند یا خیر؟
نخستین اختیار فسخ (درعقود قطعی شده) خیار مجلس است و در این خیار این حق داده شده که هر یک از طرفین معامله فی‌المجلس و مادامی که متفرق نشده‌اند، حق فسخ معامله را دارند، یعنی طرفین حتی بعد از امضا و توافق تا زمانی که در یک مجلس با هم نشسته‌اند، حق بر هم زدن معامله را دارند و به محض جدا شدن از هم، این حق از بین می‌رود. حقی که شاید به دلیل معرفی نکردن آن به مردم کم‌کم جای خود را با اسقاط کافه خیارات عوض کند.
اما در معاملات الکترونیکی، با توجه به تحولات چشمگیر که فناوری اطلاعات در امر تجارت ایجاد کرده و دو ویژگی سرعت و سهولت را به آن داده است، دیگر لزومی ندارد که اشخاص به منظور مذاکره و تبادل اطلاعات در خصوص فعالیت‌های تجاری و انعقاد قرارداد موردنظر، در یک مجلس حاضر شوند بلکه می‌توانند از طریق فناوری‌های نوین الکترونیک، نظرات و پیشنهادهای خود را برای مخاطب ارسال کنند. طرف مقابل نیز می‌تواند از همین طریق پاسخ‌داده یا پیشنهادهای خود را برای مخاطب ارسال کنند.
عده‌ای از حقوقدانان این خیار را در معاملات الکترونیکی ناکارآمد دانسته و می‌گویند این خیار با حضور فیزیکی طرفین در معاملات به وجود می‌آید و تا زمان جدایی باقی می‌ماند و عده‌ای می‌گویند فراخور معاملات مدرن، ارتباطات از راه دور است و باید بپذیریم در معاملات از طریق مکالمه دو سویه یا همان آنلاین مثل چت یا تلفن هم این خیار وجود دارد.
و البته با وجود حق انصراف هفت روزه‌ای که در معاملات الکترونیکی وجود دارد، بهتر است بگوییم این اختیار فسخ در قراردادهای الکترونیکی وجود ندارد و فقط مصرف‌کننده تا هفت روز اجازه انصراف از معامله الکترونیکی را خواهد داشت.
